Osmanlı İmparatorluğu periyodunda, Diyarbakırlı ustaların elinden çıkan elmas işlemeleri, o devirdeki en kıymetli mücevherler ortasında yer alarak padişahların bile beğenisini kazanıyordu.
Özellikle Hasan Paşa Hanı, elmas işlemeciliğinin merkezi olarak kabul ediliyor. Han Diyarbakır’a büyük bir ekonomik canlılık sağlıyor. Tarihi kayıtlara nazaran, bu han, elmas ustalarının bir ortaya gelerek eşsiz eserler ortaya çıkardığı bir merkez haline gelmiştir.
HANDA 16. YÜZYILDAN BERİ KUYUMCULUK YAPILIYOR
Diyarbakır’ın elmas işlemeciliği konusundaki ustalığı, kentin tarih boyunca varlıklı bir kültürel ve ekonomik yapıya sahip olmasını sağlamıştır.
16. yüzyılda inşa edilen hanın, yalnızca bir ticaret merkezi değil, tıpkı vakitte usta kuyumcuların bir ortaya geldiği bir sanat atölyesi olduğu kaydedilirken, Evliya Çelebi de seyahatnamesinde; ”Diyarbakır’daki kuyumcular, gümüş kap-kacak yapmada ve altıncılar taç ve mücevher yapmada eşsiz ustalara sahipti” tabirlerine yer veriyor.
MEVLANA’NIN GÜMÜŞ KAPISI DİYARBAKIR’DAN
Diyarbakırlı ustaların elinden çıkan en kıymetli yapıtlardan biri de, Konya’daki Mevlana Celaleddin Rumi’nin türbesindeki gümüş kapıdır. Bu eşsiz yapıtla, Diyarbakırlı kuyumcuların ustalığını tüm dünyaya gösterdiği belirtiliyor.
Ayrıca Diyarbakır’daki tarihi han Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde Diyarbakır’daki kuyumcular, gümüş kap-kacak yapmada ve altıncılar taç ve mücevher yapmada eşsiz ustalara sahipti” sözleriyle yer alıyor.
DİYARBAKIR HOLLANDA’DAN EVVEL KELAM SAHİBİYDİ
Abdülsettar Hayati Avşar’ın bir anlatımında, tarihçilerin Hasan Paşa Hanı’ndan bütün dünyaya pırlanta gönderildiğini yazdığını belirtmiş, ”Hollanda’nın Anvers limanı bu iş için kullanılıyor dense de evvelden merkez Diyarbekir’di” sözüne yer vermişti.