Burcu Özkaya Günaydın
HATAY – 6 Şubat’ta yaşanan Maraş merkezli zelzeleler, Türkiye tarihinde 20. yüzyılda meydana gelen sarsıntılardan gerek kırılma düzeneğinin oluşumu gerekse de etkilediği alan itibariyle ayrılıyor.
11 kenti etkileyen zelzelelerde resmi sayılara nazaran, 50 binden fazla insan hayatını kaybetti. Kayıp beşerlerle ilgili resmi bir açıklama yapılmamakla birlikte sayı on binlerle tabir ediliyor. Zelzelelerde 17 binden fazla bina yıkıldı. 301 bin bina da acil yıkılacak, ağır hasarlı yahut orta hasarlı olarak açıklandı.
Maraş merkezli zelzelelerin gerçekleşmesinin üzerinden 5 ay geçti. Birinci günlerde yaşanan arama kurtarma faaliyetleri yerini bir müddet sonra enkaz kaldırma çalışmalarına bıraktı. Zelzele vilayetlerinde çadır suramı, su ve yemek dağıtımı üzere faaliyetler gündelik ömrün kesimi haline geldi. Barınma ise depremzedeler için hala en büyük sorun… Bunu, sağlıklı ömür alanlarının olmaması, pak suya erişimin zahmeti, yardımların azalması ve enkaz kaldırma çalışmalarının hayli ağır ilerlemesi üzere pek çok sorun takip ediyor.
YARDIMLAR AZALDI, GÖNÜLLÜLER GİTTİ
Hatay, sarsıntının merkez üssü olmamasına karşın en büyük yıkımın yaşandığı kentlerden biri oldu. Kentten 500 bin insan göç etmek zorunda kaldı. Hatay’da oturulabilir bina sayısı epey azaldı. Kentte kalanlar birinci günlerde cenaze defin işleriyle, iş makinesi bulmakla, kayıplarının vücutlarını aramakla ve barınma problemini çözmekle uğraştı. Zelzelenin birinci günlerinde lokal idarenin etkisiz kalması, merkezi idarenin ise geç müdahalesi en çok eleştirilen hususlardandı. Ortadan 5 ay geçti fakat Hataylıların meseleleri çözülmedi. Bölgeye gelen yardımların azalması ve gönüllülerin kentten çekilmesiyle birlikte depremzedelerin ümitsizliği arttı.
Kurtuluş Caddesi’nde birçok bina yıkıldı. Hatay’ın ana arterlerinde hasarlı bina yıkımı sürerken orta sokaklardaki çalışmalar şimdi gereksinim duyulan sürate ulaşmadı. Hataylılar, tekrar yapılanmanın ve olağana dönüşün çok kolay olmayacağını öngörüyor ve gelecek tasası yaşıyor. Birçok depremzede “Bir daha asla mesken alamayacağız, kendi konutumuz de ne vakit verilir bilinmez” diye düşünüyor.
Toplanmayan çöpler halk sıhhati sorunu yaratıyor. HATAYLILAR GERİ DÖNMEK İSTİYOR LAKİN ALTYAPI MÜSAADE VERMİYOR
Kış aylarında depremzedelerin kaldığı çadırları su bastı, yaz aylarında ise haşereler ve yüksek sıcaklar barınma krizini derinleştirdi. Belediyecilik hizmetlerinin sekteye uğramasıyla birlikte halk sıhhati sorunu bir defa daha gündeme geldi.
Enkaz kaldırma çalışmaları sırasında ortaya çıkan asbest sorunu birçok uzmanın ana gündemiydi. Kentte denetimsiz yıkımlar devam ettiği için depremzedeler asbestin yaratacağı sıkıntılarla karşı karşıya. Yetkililerin asbestle ilgili tedbir almaması birçok depremzede tarafından eleştiriliyor.
Kentte yıkılan binaların yanı sıra binlerce bina da oturulamayacak durumda. İktidar, bu meseleye tahlil olarak yapılan inşaatları işaret ediyor lakin kent merkezinde konutu olanlar kent dışında yapılan TOKİ’lerde yaşamak istemiyor.
KENT NASIL KURULACAK?
Depremlerin akabinde Hatay’da inşa edilecek yeni kentin planlaması kamuoyuyla paylaşılmadı. Belirsizliğin sürdüğü kentte kiralarda önemli artış yaşandı. Sarsıntıdan evvel 5 bin TL olan mesken kiraları bugünlerde 10 bin TL’ye kadar yükseldi.
Kentin değerli ilçelerinden Defne’nin Akdeniz Mahallesi’nde sağlam binalar var. Daha evvel burada yaşayanlar bölgeye geri dönmek istiyor lakin altyapı eksikliği ve su sorunu buna müsaade vermiyor.
Az sayıda da olsa Hatay’da bulunan gönüllüler, yardım materyallerinin dağıtımını üstleniyor. GÖNÜLLÜLER ÇEKİLDİ, SU KRİZİ BAŞLADI
Depremin birinci günleriyle bugünü kıyaslayınca yardımların gözle görülür bir formda azaldığını söyleyebiliriz. 6 Şubat itibariyle Türkiye’nin birçok yerinden dayanışma grupları, STK’ler, sendikalar bölgeye gelmişti. Bir mühlet sonraysa istekli gruplardan kimileri kentten çekildi.
Bir başka sorun da suya erişim. Gönüllülerin tedariğini sağladığı içme suyu tükendi. Kentte yaşanan güvenlik zaafiyetinin sonucu olarak gönüllülerin getirdiği içme sularının çalındığı öne sürüldü.
Kedi ve köpekler için getirilen mamalar tükendi, sokakta yaşayan hayvanlar besin bulamıyor.
Defne Belediye Başkanı su ve gıda takviyesiyle ilgili bilgilendirme yapmadığı gerekçesiyle eleştiriliyor. Depremzedeler telaşlı, “Daha şimdiden su sorunu yaşanırsa bu yaz ne yapacağız?” diye düşünüyor.
Saray Caddesi’nin mart ayındaki hali, enkaz kaldırma çalışmalarının çok ağır ilerlediğinin de ispatı. AFAD kurduğu çadır kentlerine su, besin ve hijyen yardımları yapıyor. Ama Defne, Samandağ ve Arsuz’da yaşayan depremzedeler AFAD’ın kurduğu çadır kentlere gitmek istemiyor; park, bahçe ve meskenlerinin önündeki alanlara çadır ve konteyner kurarak yaşıyor. Resmi olmayan bu çadır alanları şimdiye kadar gönüllülerin takviyesi ile ayakta kaldı lakin son bir aydır haftalık su dağıtımı dahi yapılamıyor. Kentte besine, suya ve hijyen gereçlerine erişimde zahmet çekiliyor.
Kentteki bir öbür gereksinim da sıhhat hizmetleri… Kent dışındaki hastanelere ulaşımda zahmet çekiliyor. Depremzedeler, istekli sıhhat takımlarının sıhhat taraması yapmasını talep ediyor.
Hatay’da ağır hasarlı binaların yıkımı devam ediyor fakat Hataylılar, kentin yine inşası ile ilgili telaşlı. HATAYLILAR KENTİN KİMLİĞİNİN BOZULMASINI İSTEMİYOR
Hatay’ın, başka zelzele bölgelerinden ayrılan en değerli özelliği çok kimlikli yapısı… Arap, Türk, Kürt ve Ermeni kimliğine sahip; Hıristiyan, Alevi, Yahudi ve Sünni inançta olan birçok insan kentte birlikte yaşıyordu.
Hataylılar, sarsıntının akabinde kentin ortak kültürünün bozulmasından endişeleniyor.
YARINA… Malatya’nın 5 aylık sarsıntı raporu: Hastane bulsan doktor bulunmuyor